آسیب‌های معماری مدرن به روایت مریم مجتبوی
سیده‌مریم مجتبوی، دکترای جوان معماری در تغییر دیدگاه دانشجویان و سوق‌دادنشان به‌سمت پروژه‌های عملی و میدانی نقش مؤثری داشته است.
تدریس در دانشگاه را زمانی‌که خیلی جوان بود، شروع کرد. این جوانی، فرصت ارتباط بهتر و بیشتر با دانشجویان را به او داد. او هم از این فرصت نهایت استفاده را کرد و نه به‌عنوان یک استاد، بلکه همانند یک دوست و مشاور، پا‌به‌پای دانشجویانش در تحقیقات و پژوهش‌های علمی و معماری حضور یافت.
او در تغییر دیدگاه دانشجویان از نگاه صرفا تئوری به دروس و سوق‌دادن آن‌ها به‌سمت پروژه‌های عملی و میدانی نقش مؤثری داشته است. در سایه این تفکر با ارائه پروژه‌های علمی جدید نام خود و شاگردانش را درحوزه معماری در همایش‌ها و مجلات معتبر علمی دنیا ثبت کرده است.
بزرگ‌ترین موفقیت او و شاگردانش، کسب مقام برتر دو دوره مسابقات جهانی هنر و معماری است. این موضوع بهانه‌ای شد برای دیدار با دکتر سیده‌مریم مجتبوی، دکترای جوان معماری، تا با او درباره موفقیت‌ها و دیدگاهش درباره معماری معاصر گفتگو کنیم.
ارتباط روان‌شناسی با معماری
سیده‌مریم مجتبوی متولد ۱۳۶۶ و ساکن محله احمدآباد است. به‌خاطر علاقه‌اش به هنر، رشته معماری را در دانشگاه انتخاب کرد و تا مقطع دکتری ادامه داد. او می‌گوید: مطالعاتی در حوزه روان‌شناسی محیط و تأثیر محیط بر انسان داشتم و رساله دکتری‌ام نیز مرتبط با همین رویکرد بود که سال گذشته ارائه شد.
مجتبوی در دوران تحصیل، ارتباط خوبی با برخی سازمان‌های مرتبط با حوزه معماری از‌جمله میراث فرهنگی داشت و به سفارش آن سازمان، چندین‌پروژه تحقیقاتی و پژوهشی مهم را انجام داد. پروژه تحقیقاتی درباره سفالینه‌های نیشابور یکی از آن‌هاست که نتایج حاصل از آن در کتابی با عنوان «سفالینه‌های شهر کهن نیشابور» چاپ شد.
او همچنین پژوهشی درباره اقامتگاه‌های بوم‌گردی خراسان رضوی به سفارش سازمان میراث فرهنگی به نگارش درآورده است.
اولویت مهارت‌آموزی است
مجتبوی از سال ۱۳۹۱ سابقه تدریس در دانشگاه آزاد مشهد، دانشکده الزهرا (س)، مؤسسه آموزش عالی اسرار و فردوس مشهد را دارد. از سال۱۳۹۷ نیز عضو هیئت‌علمی مؤسسه عالی فردوس است.
او در دانشگاه علاوه‌بر تدریس، سمت‌های دیگری از‌جمله جانشینی سردبیر نشریه علمی «فردوس هنر» را به عهده دارد و درزمینه انتشار مقالات پژوهشی دانشجویان تلاش می‌کند.
معماری رشته‌ای کاربردی و عملی است؛ به‌همین‌دلیل دانشجو نیاز دارد در‌کنار کسب تئوری‌ها، بنا‌های ارزشمند و فاخر را از نزدیک ببیند تا به ادراک درستی از فضا‌ها برسد، ولی به گفته مجتبوی این مهم در دانشگاه‌ها کمتر مورد‌توجه قرار گرفته است؛ «جدایی دانشجویان از بازار کار و تجارب عملی در سال‌های اخیر، سبب افت سواد حرفه‌ای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این رشته شده است و این عقب‌ماندگی به حدی است که اثر آن در معماری امروز کاملا مشهود است.
گاهی دانشجویان معماری با معدل بالا فارغ‌التحصیل می‌شوند، درحالی‌که توان طراحی یک ساختمان با استاندارد‌های لازم معماری را ندارند.»
او در ادامه می‌گوید: از اولین روز‌های ورود به حوزه تدریس در دانشگاه، تلاش کردم بین فضای آکادمیک و بازار کار حرفه‌ای ارتباط ایجاد کنم و پس از یازده‌سال فعالیت در این حوزه شاهد موفقیت دانشجویانم هستم و این برایم به‌عنوان یک معلم، بزرگ‌ترین دستاورد است.
کسب رتبه برتر در ۲ دوره مسابقه جهانی
شناسایی دانشجویان مستعد و تشکیل تیم‌هایی از آن‌ها برای انجام فعالیت‌های علمی‌پژوهشی، یکی از کار‌هایی است که او دنبال می‌کند که یکی از نتایجش چاپ حدود پنجاه‌مقاله در نشریه‌ها و همایش‌های معتبر هنر و معماری است.
او و دانشجویانش همچنین با حضور در رقابت‌های حرفه‌ای خوش درخشیدند و موفق به کسب رتبه در مسابقات ملی و بین‌المللی شدند. از مهم‌ترین دستاورد‌های این بخش می‌توان به کسب رتبه در چهل‌و‌سومین دوره جایزه جامعه جهانی معماری (WAC) اشاره کرد.
او می‌گوید: در بخش جوایز معماری داخلی دانشجویی، پروژه «خانه نور» فهیمه تفکری و پروژه «خانه شفابخش» تکتم رسایی که هر‌دو دانشجوی کارشناسی‌ارشد معماری بودند، منتخب شد. همچنین در چهل‌و‌چهارمین دوره این مسابقات، پروژه فاطمه مقدس و حبیب نوراللهی، دانشجویان کارشناسی مهندسی معماری در بخش دانشجویی منتخب شد.
این مسابقه هرساله به‌صورت مجازی برگزار می‌شود و معماران سراسر جهان در آن شرکت می‌کنند و کسب رتبه توسط دانشجویان مؤسسه آموزش عالی فردوس در این رقابت باعث افتخار ایران شد.
بسیاری از سازندگان مسکن با ساخت‌و‌ساز‌های بی‌هویت، چهره شهر را تغییر داده‌اند
مریم مجتبوی در رقابت‌های ملی و بین‌المللی داخلی نیز به‌صورت تیمی حضور داشته است و از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کسب رتبه سوم در مسابقه بین‌المللی «انطباق کاربری و بازآفرینی کارخانه سیمان ری» اشاره کرد که به‌عنوان عضوی از تیم طراحی به کسب این موفقیت دست یافته است.
او در جشنواره خانه بهار، در بخش آذین‌بندی نیز به‌همراه دانشجویان خود شرکت کرد و طرح تعدادی از دانشجویان منتخب شد. همچنین طرح «لگو‌های پارچه‌ای» با همراهی تیمی از دانشجویان، توسط پارک علم و فناوری خراسان تأیید و حمایت شد. این لگو‌ها با استفاده از پارچه‌های بازیافتی تهیه می‌شود و به‌زودی تجاری‌سازی خواهد شد.
«خانه‌های رنگی»، پاتوق دنج شهری
- درباره یکی از کار‌هایی که در حوزه معماری برای شهر خود انجام داده‌اید، بگویید؟
در طراحی و ساخت المان‌های نوروزی خانه بهار با هنرمندان دیگر همکاری کرده‌ام. المان «خانه‌های رنگی» به‌عنوان یک المان عملکردی، مجموعه‌ای از پنج‌خانه رنگی است و ابتدا در پارک وفا واقع‌در بولوار رضوی نصب و بعدا به باغ گیاه‌شناسی منتقل شد. هدف اصلی در ارائه این اثر، ایجاد یک پاتوق شهری دنج است.
در این راستا از مصالح چوب طبیعی استفاده شده و با تعبیه پنجره، نور و دید منظر هم تأمین شده است. همچنین با بهره‌گیری از گل و گیاه تلاش شده است حواس مخاطب درگیر شود. این المان برای مدت‌ها به‌عنوان یک فضای اجتماع‌پذیر، پاتوقی برای حضور شهروندان و هنرمندان بود. در‌واقع در‌میان طبیعت، سقفی برای استراحت و تعاملات شهروندان ایجاد شده و سعی بر این بوده است که حس راحتی و آرامش به مخاطب القا شود.
- معماری مشهد چه سمت و سویی دارد؟
درزمینه حفظ آثار معماری تاریخی، مشهد در مقایسه با شهر‌هایی مثل یزد و اصفهان، در مرتبه پایین‌تری قرار دارد. متأسفانه در چند دهه اخیر با گسترش شتاب‌زده شهر، بسیاری از آثار معماری تاریخی، دچار ویرانی و تخریب شده است.
بسیاری از افرادی که در حوزه ساخت مسکن فعالیت می‌کنند، بدون توجه به ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی با ساخت‌و‌ساز‌های بی‌هویت، چهره شهر را تغییر داده و به جنگ با محیط، انسان و هویت شهر رفته‌اند. ساخت نما‌های کلاسیک رومی یونانی که ارتباطی با اقلیم، هویت و سبک زندگی شهر ما ندارند، متأسفانه هر‌روز در‌حال افزایش است.
* این گزارش شنبه ۷ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۴۵ شهرآرامحله منطقه ۱ و ۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
مسجد امام‌حسن مجتبی (ع)؛ اتاقکی که پایگاه انقلاب شد 
مرکز شکل‌گیری«نقویه» 